شمش فولادی چیست؟

شاید تا به حال در تلوزیون، رسانه و شبکه های اجتماعی تصاویری از شمش های طلا و نقره دیده باشید و در این تفکر باشید که آیا شمش های دیگری نیز وجود دارند یا خیر؟ باید بگوییم شمش های طلا نقره تنها نمونه هایی از انواع شمش ها با جنس های متفاوت می باشند. یکی از انواع مهم و پرکاربرد شمش ها در جهان، شمش های فولادی می باشند. شمش های فولادی قطعاتی فلزی با شکل مستطیل می باشند که به جهت سهولت در انتقال و خارج کردن شمش از قالب سطح مقطع آن را ذوزنقه ای در نظر می گیرند. مواد اولیه ی شمش های فولادی، سنگ آهن استخراج شده از معدن و یا آهن آلات ضایعاتی می باشند که پس از فرآوری و انتقال آن ها به کوره های مذاب عملیات ذوب صورت گرفته و در مرحله ی بعد مواد مذاب به داخل قالب ریخته شده و در مرحله ی آخر انجماد صورت می گیرد که محصول نهایی همان شمش فولاد به عنوان اولین محصول حاصل می شود و با توجه به نوع کاربرد آن ها در صنایع مختلف دارای انواع مختلفی می باشند.

شمش های فولادی که صد در صد خالص می باشند به عنوان اولین فرآورده ی تولیدی در کارخانه ی ذوب آهن می باشند. شکل و ابعاد شمش های فولادی از فاکتورهای مهم شکل دهی قطعات تولیدی در مراحل بعد می باشند و از این رو حائز اهمیت می باشند. همچنین نحوه ی ریختن مذاب در قالب و خنک کردن مواد به واسطه ی خصوصیات فیزیکی و مکانیکی که از این فرآیند حاصل می شوند دارای اهمیت می باشند. در این مقاله بازرگانی رئیس پس از معرفی شمش فولادی، انواع شمش های فولادی و تفاوت های آن ها را مورد بررسی قرار داده است.

انواع شمش های فولادی و تفاوت های آن ها

شمش های فولادی از اولین محصول فرآوری سنگ آهن معدنی می باشد که عموماً به شکل آجر از طریق فرآیندهای ذوب و ریخته گری و انجماد تولید می شوند. به لحاظ ابعادی، شمش دارای طول 2 متر هستند که با توجه به ابعاد و سطح مقطع به سه نوع بیلت، بلوم و اسلب تقسیم می شوند و هر کدام دارای خواص و کاربری های خاص می باشند. در ادامه به بررسی انواع بیلت، بلوم و اسلب پرداخته می شود.

بیلت (Billet)

بیلت های فولادی یا شمشال از پرکاربردترین و مهم ترین محصولات و فرآورده های نورد میانی فولاد که از طریق نور سرد و ریخته گری تولید می شوند، می باشند. بیلت ها دارای سطح مقطع های مربع، دایره و یا هشت وجهی، عرض های کمتر از 15 سانتی متر و سطح مقطع حداکثر 230 سانتی متر مربع می باشند. بلیت و یا شمشال فولاد به روش های مستقیم از طریق اکستروژن و غیر مستقیم از طریق نورد گرم شمش تولید می شوند. این نوع از محصول شمش فولادی به دو نوع sp3 و sp5 تولید می شوند که نوع sp3 دارای انعطاف پذیری بالاتر، خمش بالاتر، کشش بالاتر و مقاومت و استحکام پایین تری نسبت به sp5 می باشند و از این جهت دارای قیمت بالاتری می باشند. با توجه به این که بیلت ها دارای طول بیشتری در برابر شمش فولادی دارند، لذا از آن ها برای تولید محصولاتی که نیاز به طول بالایی دارند استفاده می شود و از جمله مهمترین این محصولات می توان به مفتول ها و میلگردها اشاره نمود.

بلوم (Bloom)

از انواع دیگر شمش های فولادی می توان بلوم یا شمشه را نام برد که مانند بیلت از فرآورده های میانی فولاد می باشند که نسبت به بیلت یا شمشال دارای طول و سطح مقطع بزرگتری هستند. در بلوم و یا شمشه ها حداقل عرض و سطح مقطع به ترتیب 15 سانتی‌ متر و 230 سانتی متر مربع می باشند. روش های تولید بلوم مانند بیلت ها به دو روش مستقیم (اکستروژن) و غیر مستقیم (نورد گرم) هستند. از موارد مهمی که در مورد بلوم ها می توان به آن اشاره نمود این است که در صنایع فولاد سازی می توان این محصول را از برش کناره های اسلب تولید نمود. از بلوم ها به واسطه ی ابعاد و سطح مقطع بزرگتر نسبت به بیلت می توان در تولید تیرآهن، ریل، ناودانی و انواع پروفیل ها استفاده نمود.

اسلب (slab)

یکی دیگر از انواع شمش های فولادی که جزء فرآورده های میانی فولاد هستند و دارای طولی به اندازه ی 4 الی 12 متر، عرض 1.25 متر، ضخامت 230 میلیمتر و دارای سه سطح مقطع مستطیلی می باشند، اسلب یا تختال می باشند که به دو روش ریخته گری و نورد گرم تولید می شوند. از این محصول در تولید ورق ها و صفحه های فولادی استفاده می شود که با توجه به درصد کربن، میزان نرمی و کشش آن تعیین می شود.

به طور کلی می توان گفت که بیلت، بلوم و اسلب از انواع شمش های فولادی می باشند که تنها در ابعاد و ظاهر تفاوت دارند. بازرگانی رئیس با توجه به تعاربف بالا، تفاوت های شمش فولادی با بیلت، بلوم و اسلب را در چند جمله بیان می کند که به شرح ذیل می باشند:

تفاوت شمش و بیلت

بیلت ها دارای طول بیشتری نسبت به شمش های فولادی دارند که در سطح مقطع های دایره، مربع و هشت ضلعی می باشند. از این محصول برای تولید میلگردها و مفتول ها که نیاز به طول بالایی از شمش ها دارند استفاده می شود.

تفاوت شمش و بلوم

همان طور که در بالا بیان گردید بیلت و بلوم تنها در ابعاد دارای تفاوت می باشند که ابعاد بلوم از بیلت بیشتر می باشد. در نتیجه می توان گفت که بلوم ها نیز شمش های با طول بالا می باشند. از این محصول برای تولید تیرآهن، زنبوری و ناودانی یا ریل استفاده نمود.

تفاوت شمش و اسلب

اسلب ها نیز فرآورده های مکعب مستطیلی شکل می باشند که تنها تفاوت آن ها با شمش فولاد در سطح مقطع آن می باشد. از اسلب ها در تولید صفحه و ورق فولادی استفاده می شود.

سخن آخر

در این مقاله بازرگانی رئیس به بررسی یکی از مهم ترین و پرکاربردترین شمش های جهان تحت عنوان شمش های فولادی و انواع آن پرداخت. همان طور که در بالا بیان گردید شمش های فولادی با توجه به طول و سطح مقطع دارای انواع بیلت، بلوم و اسلب می باشند که هر کدام از این محصولات با توجه به ابعاد آن ها به جهت تولید مقاطع خاصی از محصولات فولادی مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به تعاریفی که از انواع شمش های فولادی توسط بازرگانی رئیس بیان شد، می توان یافت که تنها تفاوت این محصولات در ابعاد و سطح مقطع آن ها می باشد که به طور کلی تمامی آن ها زیر مجموعه های شمش فولادی محسوب می شوند.