کاربرد مواد شیمیایی در صنعت نساجی و رنگ سازی

امروزه با توجه به ایجاد نیازهای جدید، گسترش و افزایش نیازهای بشر و با توجه به رشد و پیشرفت تکنولوژی و پیشرفت در علوم مختلف به خصوص علم شیمی و شناسایی خواص مواد مختلف، امروزه از مواد شیمیایی مختلف در بسیاری از صنایع به عنوان یکی از مهم ترین و پرکاربردترین مواد اولیه برای تولید محصولات مختلف استفاده می شود. گستردگی علوم شیمی و به دنبال آن شناسایی خواص متفاوت مواد شیمیایی باعث شده تا کاربردهای مواد شیمیایی در حوزه ها و صنایع مختلف نیز شناسایی گردد و انواع مواد شیمیایی با توجه به هدف و کاربرد مورد نظر، مورد استفاده قرار گیرند. از جمله مهم ترین کاربردهای مواد شیمیایی عبارت‌اند از:

• صنایع مواد شوینده
• صنعت کشاورزی
• تصفیه ی آب
• مواد آرایشی بهداشتی
• صنایع غذایی
• صنایع نساجی
• صنایع پتروشیمی
• صنعت رنگ و رزین

با توجه به کاربرد فراوان مواد شیمیایی در صنایع مختلف و به طور خاص در صنایع نساجی و رنگ سازی در این مقاله بازرگانی رئیس به بررسی کاربرد آن ها ر صنایع نساجی و رنگ سازی پرداخته است.

کاربرد مواد شیمیایی در صنعت نساجی

در دنیای امروزی با توجه به افزایش جمعیت و نیز مدرنیته شدن زندگی، پارچه و منسوجات با کاربردهای متنوع بیش از پیش کاربرد دارد. در تولید پارچه و منسوجات عواملی از قبیل کیفیت، جنس، زیبایی، ظرافت، لطافت و نرمی، مقاومت در برابر مواد شوینده های مختلف، مقاومت در برابر لکه ها و نیز کاهش چین و چروک بسیار حائز اهمیت می باشد و به جهت برآورده نمودن این موارد و رساندن آن ها به حالت ایده آل، استفاده از مواد شیمیایی با درجه ی کیفی بالا مورد توجه صاحبین صنایع، مشاغل و تولید کنندگان قرار گرفته است. فعالیت های حوزه ی نساجی به تولید نخ و منسوجات آن می انجامد که به جهت بهبود کیفیت تولیدات این صنعت از مواد شیمیایی استفاده می شود. در صنعت نساجی از مواد شیمیای مختلفی استفاده می شود که بازرگانی رئیس برخی از آن ها را به صورت مختصر تشریح کرده است.

سود پرک

در صنعت نساجی برای حذف چربی روی الیاف از ماده ی چربی گیر سود پرک استفاده می گردد. سود پرک باعث افزایش استحکام و پایداری بافندگی نیز می شود.

کریر

کریرها که به دو صورت مایع و پودری موجود می باشند، در فرآیند رنگرزی برای ایجاد یکنواختی و یکدستی رنگ در رنگرزی پارچه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

نرم کن کاتیونیک پرک

نرم کننده های کاتیونیک دارای سازگاری با الکترولیت های رزین که به صورت پرک موجود می باشند با ترکیب آب گرم باعث محکمی، لطافت و نرمی پارچه و منسوجات می شوند.

نفوذ دهنده

نفوذ دهنده ها از مواد شیمیایی با حالت مایع و رنگ سفید می باشند که در برابر دمای بالا مقاوم می باشند و از آن ها به عنوان نفوذ دهنده در پخت و سفید نمودن پارچه های از جنس پنبه استفاده می شود.

روغن اسپین فینیش

این نوع مواد شیمیایی به واسطه ی دارا بودن خاصیت جلو گیری از پاره شدن در کشش، برای تولید الیاف پلی استر و پنبه مناسب می باشند. همچنین برای تولید فرش های B.C.F از این مواد استفاده می شود.

یکنواخت کننده راکتیو

یکی از مواد شیمیایی که به حالت مایع و رنگ زرد و حلال در آب در صنایع نساجی مورد استفاده قرار می گیرد، یکنواخت کننده راکتیو می باشد که با هدف حفظ و ثبات رنگ های راکتیو از آن ها استفاده می شود.

ضد شکست

یکی از مواد شیمیایی مقاوم در نساجی ضد شکست ها می باشند. این مایع ویسکوز و بی رنگ ضد شکست با ایجاد سطح لغزنده از چین و چروک، گره خوردگی و شکستگی جلوگیری می کند.

فیکس کننده راکتیو

حفظ و تثبیت رنگ در پارچه ها و کلیه ی منسوجات توسط مایع شفاف و غلیظ فیکس کننده انجام می گیرد.

آنتی استاتیک

مواد شیمیایی با نام آنتی استاتیک ها در دو نوع الیاف و پارچه تولید می شوند که از مهم ترین کاربرد آن ها در صنایع نساجی، حذف الکتریسیته ساکن و افزایش آب دوستی می باشد.

دیسپرس کننده و یکنواخت کننده

در نازل های رنگرزی به جهت جلوگیری از ایجاد رسوب و تجمیع رنگ برای تولید الیاف پلی استر و ترکیبات آن با پنبه از مواد شیمیایی دیسپرس کننده و یکنواخت کننده استفاده می شود.

پارافین

یکی از مهم ترین مواد شیمیایی که به حالت های جامد و مایع موجود می باشند، پارافین ها می باشند که صاحبان مشاغل و تولید کنندگان به جهت تولید پارچه های ضد آب از مواد شیمیایی پارافین استفاده می نمایند.

از دیگر مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت نساجی به عبارت زیر می باشند.

هیدرو سولفیت سدیم (رنگرزی پارچه جین با رنگ نیلی)

بافر قلیایی پودری (شست و شوی اولیه و رمق کشی)

محافظ پشم (رنگرزی پشم و پلی استر)

صابون حلال دار (استفاده در مراحل رنگرزی)

صابون پخت و سفید گری پنبه (باعث جدایش ناخالصی و واکس از روی پنبه)

صابون پس شور (مورد استفاده پس از رنگرزی به سبب ایجاد تمیزی و شفافیت)

نرم کننده سیلیکونی (افزایش نرمی منسوجات)

با توجه به موارد کاربرد بالای مواد شیمیایی در صنایع نساجی، این محصولات مورد توجه صاحبان صنایع و مشاغل قرار گرفته است. در ادامه به بررسی کاربرد مواد شیمیایی در صنایع رنگ سازی توسط بازرگانی رئیس می پردازیم.

کاربرد مواد شیمیایی در صنعت رنگ سازی

رنگ و انواع آن از محصولاتی می باشند که تقریباً در تمامی صنایع دارای کاربرد می باشند و مقدار نیاز به آن با گذر زمان در حال افزایش می باشد. از این رو برای تولید رنگ در حجم بالای از مواد شیمیایی مختلف استفاده شده تا در نهایت رنگ مورد نیاز صنایع مختلف از جمله رنگ های صنعتی، ساختمانی و … تأمین شود. در ادامه بازرگانی رئیس برخی از مواد شیمیایی که در صنعت رنگ سازی مورد استفاده قرار می گیرند را مورد برسی قرار می دهد.

رنگدانه ها و انواع پیگمنت ها

از مهم ترین و پایه ای ترین مواد شیمیایی در صنعت رنگ سازی ذرات ریزی تحت عنوان رنگدانه های آلی یا معدنی می باشند. پیگمنت ها به جهت ایجاد رنگ و پوشش دهی در صنایع رنگ سازی مورد استفاده قرار می گیرند. دی اکسید تیتانیوم به دلیل دارا بودن شفافیت و روشنایی بالا از پرکاربردترین رنگدانه های معدنی دارای رنگ سفید در صنعت رنگ سازی می باشد.

بایندرها

یکی از انواع مواد شیمیایی پرکاربرد در صنایع رنگ سازی بایندرها تحت عنوان رزین یا پلیمر می باشند که باعث ایجاد چسبندگی و ایجاد فیلم پیوسته در رنگ می شود. بایندرها دارای انواع آکریلیک، آلکید، پلی استر، اپوکسی و پلی اورتان می باشد که هر کدام دارای کاربرد و خواص مجزا می باشند.

هاردنرها

هاردنرها از دسته مواد شیمیایی مورد استفاده در رنگ سازی هستند که باعث سفتی و قوام رنگ می شوند. دزمادور شرکت کووسترو از پرکاربردترین هاردنرها می باشد.

حلال ها

از مواد شیمیایی مایع و فرار که در رنگ ها برای حل شدن و مخلوط شدن مناسب چسب ها، رنگدانه ها و سایر مواد افزودنی به آن ها اضافه می شوند، حلال ها می باشند که برای کنترل گرانروی و زمان خشک شدن لازم می باشند.

افزودنی ها

در صنعت رنگ سازی برای ایجاد خواص یا ویژگی های خاص در جهت افزایش و بهبود عملکرد رنگ و ظاهر آن از مواد شیمیایی تحت عنوان افزودنی به مقدار کم استفاده می شود.

سورفکتانت ها

این نوع مواد شیمیایی برای کاهش کشش سطحی رنگ ها و نیز پخش بهتر روی سطح کار مورد استفاده قرار می گیرند.

عوامل خشک کننده

به جهت سرعت بخشیدن به فرآیند خشک شدن رنگ ها از کاتالیزورهایی تحت عنوان عوامل خشک کننده استفاده می شود.

از دیگر مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع رنگ سازی عبارتند از:

• کف زدا
• اصلاح‌کننده ‌های رئولوژی
• عوامل ضد میکروبی
• جاذب های UV
• مواد ضد ته نشین
• رنگ دهنده ها
• پرکننده ها
• کراسلینکرها

کلام پایانی

با توجه به مواردی که بازرگانی رئیس در این مقاله بیان کرد، برداشت این نتیجه که مواد شیمیایی در صنایع نساجی و صنعت رنگ به شدت مورد نیاز می باشند؛ بدیهی است. در صنایع نساجی از مواد شیمیایی مختلفی نظیر سود پرک، کریر، نرم کن، نفوذ دهنده ها و … استفاده می شود که هر کدام دارای کاربردهای خاص خود می باشند و تمامی مواد شیمیایی به طور کلی با هدف بهبود و گسترش صنعت نساجی مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین در صنایع رنگ سازی، مواد شیمیایی متنوع از قبیل رنگدانه ها، بایندرها، هاردنرها و … دارای کاربردهای مجزایی می باشند که در جهت سرعت، کیفیت، دوام و زیبایی رنگ ها مورد استفاده قرار می گیرند. در نهایت می توان گفت